Zweisprachige Wörterbücher

FUNKTION

polnisch - deutsch

aktiv passiv

für polnische Benutzer für deutsche Benutzer

deutsch-polnisch

aktiv passiv

für deutsche Benutzer für polnische Benutzer

DIREKTIONALITÄT

ein monodirektionales Wörterbuch – nur für polnische bzw. nur für deutsche Benutzer bestimmt

ein bidirektionales Wörterbuch – sowohl für polnische als auch für deutsche Benutzer bestimmt

SKOPUS

ein monoskopales Wörterbuch – nur eine Beschreibungsrichtung, z.B.: deutsch-polnisch

ein biskopales Wörterbuch – zwei Beschreibungsrichtungen: deutsch-polnisch und polnisch-deutsch

	Verwendungs-zweck	Ausgangs- sprache	Ziel- sprache	Sprachrichtung
Passives Übersetzungs- wörterbuch	Textverstehen	Fremdsprache	Muttersprache	Fremdsprache®Muttersprache
Aktives Übersetzungs- wörterbuch	Textproduktion	Muttersprache	Fremdsprache	Muttersprache® Fremdsprache

Dywergencja (Divergenz) – międzyjęzykowa relacja semantyczna: jednemu leksemowi języka wyjściowego odpowiada więcej niż jeden leksem w języku docelowym, np.

Finger

pol. palec niem.

Zehe

Relacja dywergencji traktowana jest jako jeden z typów ↑ekwiwalencji semantycznej.

Dywergencja może stanowić problem przy tłumaczeniu na język obcy lub produkcji obcojęzycznych tekstów. Słownik ↑aktywny powinien zawierać jak najwięcej informacji o możliwościach użycia odpowiedników w drugim języku (w tym przypadku języka niemieckiego). Lit.: Hausmann 1977, Duda et al. 1986, Hansen 1990, Petelenz 2001.

Ekwiwalenty (Äquivalente, Übersetzungsäquivalente, Entsprechungen) – wyrażenia języka docelowego po prawej stronie ↑artykułu hasłowego, które uchodzą za równoznaczne z wyrazem hasłowym. Zwykle są to przybliżone (rzadziej: dokładne) odpowiedniki semantyczne (ekwiwalenty systemowe – Systemäquivalente) wyrazu hasłowego lub jego poszczególnych znaczeń (przy ↑polisemii), natomiast w samym procesie tworzenia tekstów dobór ekwiwalentów tłumaczeniowych (Übersetzungsäquivalente) zależy od rodzaju ↑kontekstu. Ekwiwalenty słownikowe to nie są gotowe elementy przeznaczone do bezpośredniego użycia w tekstach (przy tłumaczeniu tekstów), ale bardziej punkt wyjścia dla znalezienia konkretnych odpowiedników. Słownik dwujęzyczny powinien zawierać możliwie wiele ekwiwalentów, z których w procesie tłumaczenia tekstów użytkownik dokonuje wyboru. Ponieważ ekwiwalenty często wykazują jedynie częściową ekwiwalencję z wyrazem hasłowym, oprócz nich stosowane są ↑glosy oraz informacje ↑encyklopedyczne, które uściślają ↑znaczenie ↑hasła i ekwiwalentów. Lit.: Hansen 1990, Hausmann/Werner 1991, w: Wörterbücher, 2745 n, Piotrowski 1994, 161 nn, Worbs 1997, Petelenz 2001.

Konwergencja (Konvergenz) – ↑międzyjęzykowa relacja semantyczna: dwóm (lub więcej niż dwóm) leksemom języka wyjściowego odpowiada jeden leksem w języku drugim, np.

pol. żenić się (o mężczyznach)

niem. heiraten

wychodzić za mąż (o kobietach)

KWALIFIKATORY (diasystematische Markierungen)

Diachroniczne kwalifikatory (diachronische Markierungen) – kwalifikatory informujące o

o użyciu chronologicznym wyrazu hasłowego, np.: „przestarzały”, „nowy”.

Diaintegratywne kwalifikatory (diaintegrative Markierungen) – kwalifikatory informujące o

języku, z którego pochodzi wyraz obcy, jeszcze nie zasymilowany w danym języku.

Diastratyczne kwalifikatory (diastratische Markierungen) – kwalifikatory informujące o

zawartości stylistycznej hasła, np. wyraz potoczny, styl podniosły, użycie pospolite.

Diatechniczne kwalifikatory (diatechnische Markierungen) – kwalifikatory informujące o

Przynależności wyrazu hasłowego do określonej dziedziny lub języka specjalistycznego, np.: architektura, wojskowość, językoznawstwo, język myśliwski.

Diatopiczne kwalifikatory (diatopische Markierungen) – kwalifikatory informujące o użyciu terytorialnym, np. użycie regionalne, używane tylko w Austrii.