Ryszard Lipczuk

Einige kritische Bemerkungen zur deutsch-polnischen Lexikographie, w: Plus ratio quam vis. Festschrift für Aleksander Szulc zum 70. Geburtstag (red.: A. Dębski), Kraków 1997, 111-118.

Artykuł wskazuje na błędy występujące w kilku aktualnie używanych słownikach niemiecko-polskich, szczególnie w zakresie “fałszywych przyjaciół”. Są to słowniki: “Wielki słownik niemiecko-polski” J. Pipreka, J. Ippoldta, “Podręczny słownik niemiecko-polski” J. Chodery, S. Kubicy, “Podręczny słownik niemiecko-polski” P. Kaliny, Słownik S. Walewskiego (Langenscheidt).

Na podstawie przykładów haseł z zakresu litery “K” wyróżniam i omawiam następujące główne typy błędów: 1) wyraz hasłowy niemiecki “otrzymuje” znaczenia, które istnieją tylko przy odpowiedniku polskim, na przykład: Kommunikat – * komunikat,zawiadomienie drukowane. Koresponduje to z wyróżnioną przeze mnie we wcześniejszych pracach interlingwalną relacją prywatywności (leksem jednego języka ma więcej znaczeń niż leksem drugiego języka); 2) błędnie utożsamiane są leksemy, które pozostają wobec siebie w stosunku inkluzji, np. niem. Klient (“ osoba korzystająca z rad adwokata”) – pol. klient– znaczenie szersze; 3) błędnie utożsamiane są leksemy, które pozostają wobec siebie w relacji ekwipolencji lub kontraryczności: wyrazy dwóch języków wykazują pewne podobieństwo znaczenia, ale w pewnych aspektach się od siebie różnią, np. niem. Kompott (“owoce ugotowane z cukrem, deser – nie napój”) –pol. kompot (“napój”), Kriminalist (“funkcjonariusz policji kryminalnej”) – kryminalista (“przestępca”); 4) Wyraz niemiecki jest przestarzały lub używany rzadko – wyraz polski jest powszechnie używany, np.: Kontinuationkontynuacja: 5) Wyraz niemiecki jest dialektyzmem, wyraz polski należy do języka standardowego, np.: Kolterkołdra; 6) przy haśle niemieckim brakuje ważnych znaczeń, por.: Kabale, Kandidat, Kollegium, Konvoi, Kuratorium.

Na marginesie wskazuję też na inne typy błędów (nie “faux mais”), np. jako hasła niemieckie funkcjonują – bez kwalifikatorów – wyrazy przestarzałe albo regionalne jak: konsentieren (zezwolić), Karnickel (królik).